ศึกษาความสัมพันธ์ของปฎิจจสมุปบาทกับธาตุ 18 ในการเจริญวิปัสสนาภาวนากรรมฐาน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปฏิจจสมุปบาทและธาตุ 18 ในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ศึกษาความสัมพันธ์ของปฏิจจสมุปบาทกับธาตุ 18 ในการเจริญวิปัสสนา และวิเคราะห์ปัจจยาการและดุลยภาพของปฏิจจสมุปบาทกับธาตุ 18 ในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงเอกสาร (Document Research) ใช้ข้อมูลปฐมภูมิพระไตรปิฎก วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า ปฏิจจสมุปบาท เป็นความสำคัญมีคุณประโยชน์ต่อผู้ที่ต้องการบรรลุหรือหลุดพ้นจากวัฏสงสารการเวียนว่ายตายเกิด ความทุกข์กาย ความทุกข์ใจ ความกลัวทั้งหลายเหล่านี้จะมีสิ่งที่จะช่วยคือ ความเป็นอมตธรรม คือธรรมที่ตั้งอยู่มานานแล้ว พระสัมมาสัมพุทธเจ้ามาพบเจอ พิจารณาที่จะออกจากทุกข์ โดยการแสดงเพื่อสรรพสัตว์ผู้มีปัญญาได้หลุดพ้น ส่วนคำว่า ธาตุ เป็นสิ่งที่มีอยู่แล้วแล้วตั้งมั่นอยู่อย่างนั้น ธาตุ 18 ในพระพุทธศาสนา ก็กล่าวโดยสรุป คือ สิ่งมีอยู่แล้ว คือ ตา การมองเห็น หู  การได้ยิน จมูก การได้กลิ่น ลิ้น การรับรู้ทางรส กาย การสัมผัสทางกาย ใจ การสัมผัสทางใจ นั่นเอง

ความสัมพันธ์ของปฏิจจสมุปบาทกับธาตุ 18 และวิธีการปฏิบัติ ปฏิจสมุปบาทได้ชื่อว่า ธรรมที่อาศัยการเกิดขึ้นของกันและกันเมื่อเรามาพิจารณาเหตุแห่งความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นจากสภาวะต่างการเห็นการได้ยินได้กลิ่นได้รับรู้รส ได้รับรู้ทางกาย เย็น ร้อน อ่อน แข็ง จนเกิดเป็นการรับรู้ทางใจ ส่วนคำว่าธาตุ 18 นั้นเป็นการรับรู้พิจารณาสิ่งที่มี เมื่อตา หู จมูก ลิ้น กายใจ เป็นสิ่งที่มีอยู่ในสังขาร ธาตุก็เช่นเดียวกัน มีธาตุรับ ธาตุกระทบ และธาตุรู้ คือ ตา เห็นรูป หู ได้ยินเสียง จมูก ได้กลิ่น ลิ้น รับรส กายรับโผฏฐัพพะ ใจรับรู้ถึง รูป เสียง กลิ่น รส ทั้งหลาย ความเป็นไปทั้งมวลในสิ่งมีชีวิต และอิทัปปัจจยตา คือ ความมีสิ่งนี้เป็นปัจจัย และ ปัจจยาการ อาการที่เกิดขึ้นตามปัจจัย โดยทั้งสองเหตุเป็นเหตุเป็นผลที่ต้องเกี่ยวข้องกัน ปฏิจจสมุปบาทมี 2 สาย คือ สายเกิดทุกข์ (สมุทยวาร) กับ สายดับทุกข์ (นิโรธวาร) ดังนั้น ปัจจยาการที่เกี่ยวข้องกับธาตุ 18 คือกฎธรรมชาติที่ว่าด้วยสรรพสิ่งทั้งปวงในจักรวาล มีความเป็นระเบียบ และมีกฎเกณฑ์ที่แน่นอน เป็นเหตุเป็นผลต่อกันที่แน่นอน