การพัฒนาสังคม : ด้วยหลักภาวนา 4 ในสุขภาวะองค์รวม
คำสำคัญ:
การพัฒนาสังคม, หลักภาวนา 4, สุขภาวะองค์รวม, พุทธธรรม, คุณภาพชีวิตบทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาสังคมโดยอาศัยหลักภาวนา 4 ได้แก่ กายภาวนา ศีลภาวนา จิตภาวนา และปัญญาภาวนา อันเป็นหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา ซึ่งสามารถประยุกต์ใช้ในการส่งเสริมสุขภาวะองค์รวมทั้งในระดับบุคคลและสังคม โดยมุ่งเน้นการพัฒนาทั้งด้านร่างกาย จิตใจ คุณธรรม และปัญญาอย่างสมดุล ผลการศึกษาพบว่า หลักภาวนา 4 มีศักยภาพในการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชนในด้านคุณภาพชีวิต การอยู่ร่วมกันอย่างสันติ และการสร้างจิตสำนึกสาธารณะ อย่างไรก็ตาม การนำหลักภาวนา 4 ไปประยุกต์ใช้ในระดับสังคมยังต้องเผชิญกับข้อจำกัดทั้งด้านความเข้าใจ ความพร้อมเชิงโครงสร้าง และการประเมินผลสุขภาวะในเชิงลึก บทความนี้จึงเสนอแนวทางในการส่งเสริมการนำหลักภาวนา 4 ไปสู่การปฏิบัติในชุมชน โดยการบูรณาการกับการศึกษา ศาสนา วัฒนธรรม และกระบวนการพัฒนาเชิงพื้นที่ เพื่อให้เกิดการพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืนบนพื้นฐานของสุขภาวะองค์รวม
เอกสารอ้างอิง
ชิสา, ก., & กันยาวิริยะ, ศ. (2024). หลักภาวนา 4 เพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิต. เสฏฐวิทย์ปริทรรศน์, 4(1), 55–63. https://so12.tci-thaijo.org/index.php/stw/article/view/1056
ชิสา, ก., & เมธา, ห. (2565). การศึกษาเชิงวิเคราะห์หลักภาวนา 4 ตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท. พุทธมัคค์, 7(2).
https://so01.tci-thaijo.org/index.php/bdm/article/view/259186
ณัฐวุฒิ กลิ่นกระบี่, & พระมหาบุญศรี อคฺคปญฺโญ. (2566). การใช้หลักภาวนา 4 ของประชาชนเขตหนองแขม
กรุงเทพมหานคร. วารสารวิชาการปัญญาภิวัฒน์, 15(1), 23–34.
ณิชาพัฒน์ คำดี. (2565). หลักภาวนา 4 กับการส่งเสริมการปฏิบัติงานของบุคลากรยุคชีวิตวิถีใหม่. วารสารสห
วิทยาการนวัตกรรมปริทรรศน์. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/jidir/article/view/257850
ธรรมสาโรรัชต์, ว. (2566). การพัฒนาคุณภาพชีวิตแบบองค์รวมตามหลักภาวนา 4 ของผู้สูงอายุ. วารสารวิจัยทาง
พระพุทธศาสนา, 9(1), 112–123.
นฤมล, จ., พระครูปลัดสมบูรณ์ อนาลโย, & สิริกาญจนา, พ. (2022). The holistic well being concepts in
relation to quality of life. ABAC ODI Journal Vision. Action. Outcome, 16.
https://doi.org/10.14456/abacodijournal.2022.16
ประเวศ วะสี. (2550). สุขภาวะองค์รวมแนวพุทธ. มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตโต). (2547). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 11). มหามกุฏ
ราชวิทยาลัย.
วรจินตนาลักษณ์, ร., ภัทรธรรมคุณ, พ., & ชัยสุข, ป. (2563). การศึกษาสุขภาวะยุคไทยแลนด์ 4.0 ตามหลัก
ภาวนา 4 ของนิสิต มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. วารสารการวิจัยการบริหารการพัฒนา, 10(1), 121–133. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/JDAR/article/view/244320
วีนัส ธรรมสาโรรัชต์. (2566). การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุโดยใช้หลักภาวนา 4. วารสารพุทธปรัชญาและ
จิตวิทยา, 12(1), 201–215.
สานุ มหัทธนาดุลย์, & สริตา มหัทธนาดุลย์. (2565). Holistic well-beings promotion for balanced way
of life according to Buddhist psychology. วารสารวิจัยสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม, 18(1), 67–80.
Phoowachanathipong, K., & Buasiri, A. (2020). Buddhist holistic well-being of urban community
in 4.0 era: Participating process of community of villages-temples-schools. Journal of Buddhist Anthropology, 5(11), 403–419. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/JSBA/article/ view/246514
Phrakhrusripariyativitan, M. T. V. (2563). รูปแบบการพัฒนาศักยภาพของแรงงานตามหลักภาวนา 4
เพื่อส่งเสริมประชาคมอาเซียนให้เข้มแข็งในจังหวัดสมุทรสาคร. วารสาร มจร พุทธปัญญาปริทรรศน์. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/jmbr/article/view/151427
