คำต่างภาษาในภาษาล้านนา: กรณีศึกษา “พจนานุกรมอังกฤษ-ล้านนา”

บทคัดย่อ

บทความนี้นำเสนอผลการศึกษาวิเคราะห์คำต่างภาษาที่ปรากฏในภาษาล้านนาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 25 โดยใช้ข้อมูลภาษาจากพจนานุกรมอังกฤษ-ล้านนา (An English-Laos Dictionary) โดย เดวิด จี. คอลลินส์ ตีพิมพ์ด้วยอักษรธรรมล้านนาโดยโรงพิมพ์มิชชัน เชียงใหม่ เมื่อพ.ศ. 2449 มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ที่มาของคำต่างภาษา และบทบาทของคำต่างภาษาในภาษาล้านนา
ผลการศึกษาพบว่า 1) ที่มาของคำต่างภาษา พบว่าถ้อยคำภาษาล้านนาที่ถูกนำเสนอเป็นคำแปลของถ้อยคำภาษาอังกฤษนั้นได้รับอิทธิพลของคำต่างภาษา ได้แก่ ภาษาบาลี ภาษาสันสกฤต ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาตะวันตกอื่น ๆ ภาษาจีน ภาษาพม่า และภาษาเขมร ซึ่งมีทั้งการรับคำยืมมาจากภาษาต้นทางโดยตรงและรับคำยืมผ่านภาษาไทยอีกทอดหนึ่ง 2) บทบาทของคำต่างภาษา พบว่า คำต่างภาษาที่ปรากฏแสดงบทบาทในภาษาและสังคมล้านนา คือ บทบาทด้านการขยายขอบเขตคำศัพท์ ได้แก่ คำที่ใช้ในชีวิตประจำวันและคำทางศาสนา บทบาทด้านการแสดงลักษณะสังคมได้แก่ คำราชาศัพท์ และบทบาทด้านศิลปะในการใช้ภาษา ได้แก่คำที่เปลี่ยนแปลงเสียงท้ายคำคล้ายการแจกวิภัตติ์และคำซ้อน ซึ่งคำเหล่านี้บางส่วนได้ปรากฏในวรรณกรรมที่ประพันธ์ขึ้นร่วมสมัยกับพจนานุกรม ทำให้เห็นว่าคำต่างภาษาปรากฏบทบาทในภาษาล้านนาในแวดวงและหน้าที่หลายด้าน อันเป็นลักษณะธรรมชาติที่สอดคล้องกับภาษาอื่น ๆ โดยทั่วไป