ภาษา-จารึก

บทบรรณาธิการ

2025-06-28T16:20:17+07:00

คณะกรรมการประเมินคุณภาพบทความ

2025-06-28T16:26:36+07:00

เทศน์มหาชาติ: ประเพณีที่กำลังเป็นเพียงความทรงจำ

2024-11-23T15:03:10+07:00

บทความวิชาการเรื่อง “เทศน์มหาชาติ: ประเพณีที่กำลังเป็นเพียงความทรงจำ” นี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอความเป็นมา ความสำคัญและประเพณีเกี่ยวกับการเทศน์มหาชาติหรือเทศน์เรื่องเวสสันดรชาดก จากการศึกษาทำให้ทราบได้ว่า การเทศน์มหาชาติเรื่องเวสสันดรชาดกเป็นการแสดงตัวอย่างของการบำเพ็ญทานบารมีขั้นสูงสุดของพระเวสสันดร ในส่วนวัฒนธรรมประเพณีเกี่ยวกับการเทศน์มหาชาติ ประเพณีการฟังเทศน์และการเทศน์มหาชาติได้เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย ทั้งนี้เกิดจากเหตุปัจจัย 2 ประการ ได้แก่ 1. พุทธศาสนิกชนไม่เข้าใจเรื่องเวสสันดรอย่างถ่องแท้ เป็นเพียงการฟังเทศน์เพื่อต้องการรับบุญเท่านั้น และ 2. พระนักเทศน์ ขาดการฝึกฝนตามที่โบราณาจารย์ได้เคยปฏิบัติ ทั้งนี้เป็นเพราะการเทศน์มหาชาติในแต่ละกัณฑ์จะมีท่วงทำนองเฉพาะกัณฑ์นั้น ๆ ไม่สามารถใช้กับทุกกัณฑ์ได้ จากสาเหตุ 2 ประการดังกล่าวข้างต้นจึงทำให้การเทศน์มหาชาติตลอดจนถึงประเพณีการเทศน์มหาชาติกำลังสูญหายไป หรือคงเหลืออยู่เพียงความทรงจำเท่านั้น

จากบางกอกถึงฟิลาเดลเฟีย: “สมุดคัมภีร์ราชรังสฤทธิ์สังเคราะห์ฯ” กับตำรับยาลักษณะฤดู ที่หายไปจากจารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ

2025-05-15T14:30:22+07:00

บทความฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเนื้อหาในสมุดคัมภีร์ราชรังสฤทธิ์สังเคราะห์ ว่าด้วยลักษณะธาตุโรค ปริจเฉทที่ 1 ของศูนย์คิสลาค หอสมุดมหาวิทยาลัยเพนซิลเวเนียประเทศสหรัฐอเมริกา แต่งโดยพระยาบำเรอราชแพทย์ แม่กองจารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ เมื่อครั้งบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ 3 มีเนื้อหาส่วนใหญ่ในเอกสารตรงกันกับจารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ และนำเสนอข้อมูลที่ค้นพบใหม่จากเอกสารฉบับดังกล่าว ซึ่งเป็นเนื้อหาที่ขาดหายไป และไม่พบในจารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ ในปัจจุบัน จากการศึกษาดังกล่าว พบว่าเนื้อหาในสมุดคัมภีร์ราชรังสฤทธิ์สังเคราะห์ว่าด้วยลักษณะธาตุโรค ปริจเฉทที่ 1 นี้ ปรากฏลักษณะฤดู ครบถ้วนทั้ง 6 ฤดู โดยในปัจจุบันนี้จารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ เหลือตำราลักษณะฤดูเพียงแค่ 3 ฤดูเท่านั้น การค้นพบลักษณะฤดู 3 ฤดู ที่หายไปจากจารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ นี้ จึงจะช่วยให้สามารถศึกษาค้นคว้าเนื้อหาส่วนที่ขาดหายไปของจารึกตำรายาวัดพระเชตุพนฯ ได้

คำต่างภาษาในภาษาล้านนา: กรณีศึกษา “พจนานุกรมอังกฤษ-ล้านนา”

2025-06-11T15:15:09+07:00

บทความนี้นำเสนอผลการศึกษาวิเคราะห์คำต่างภาษาที่ปรากฏในภาษาล้านนาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 25 โดยใช้ข้อมูลภาษาจากพจนานุกรมอังกฤษ-ล้านนา (An English-Laos Dictionary) โดย เดวิด จี. คอลลินส์ ตีพิมพ์ด้วยอักษรธรรมล้านนาโดยโรงพิมพ์มิชชัน เชียงใหม่ เมื่อพ.ศ. 2449 มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ที่มาของคำต่างภาษา และบทบาทของคำต่างภาษาในภาษาล้านนา
ผลการศึกษาพบว่า 1) ที่มาของคำต่างภาษา พบว่าถ้อยคำภาษาล้านนาที่ถูกนำเสนอเป็นคำแปลของถ้อยคำภาษาอังกฤษนั้นได้รับอิทธิพลของคำต่างภาษา ได้แก่ ภาษาบาลี ภาษาสันสกฤต ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาตะวันตกอื่น ๆ ภาษาจีน ภาษาพม่า และภาษาเขมร ซึ่งมีทั้งการรับคำยืมมาจากภาษาต้นทางโดยตรงและรับคำยืมผ่านภาษาไทยอีกทอดหนึ่ง 2) บทบาทของคำต่างภาษา พบว่า คำต่างภาษาที่ปรากฏแสดงบทบาทในภาษาและสังคมล้านนา คือ บทบาทด้านการขยายขอบเขตคำศัพท์ ได้แก่ คำที่ใช้ในชีวิตประจำวันและคำทางศาสนา บทบาทด้านการแสดงลักษณะสังคมได้แก่ คำราชาศัพท์ และบทบาทด้านศิลปะในการใช้ภาษา ได้แก่คำที่เปลี่ยนแปลงเสียงท้ายคำคล้ายการแจกวิภัตติ์และคำซ้อน ซึ่งคำเหล่านี้บางส่วนได้ปรากฏในวรรณกรรมที่ประพันธ์ขึ้นร่วมสมัยกับพจนานุกรม ทำให้เห็นว่าคำต่างภาษาปรากฏบทบาทในภาษาล้านนาในแวดวงและหน้าที่หลายด้าน อันเป็นลักษณะธรรมชาติที่สอดคล้องกับภาษาอื่น ๆ โดยทั่วไป

อักขรวิธีไทยลักษณะการพรรณนาความจากสมุดภาพไตรภูมิในสมัยธนบุรี

2024-11-21T14:52:06+07:00

บทความฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบของอักขรวิธีไทยและศึกษาลักษณะการพรรณนาความที่ปรากฏในเรื่องสมุดภาพไตรภูมิสมัยธนบุรี ผลการศึกษาพบว่าสมุดภาพไตรภูมิสมัยธนบุรี มีจำนวนพยัญชนะ 40 ตัว พบจำนวนสระ 20 รูป อักขรวิธีที่ปรากฏการใช้พยัญชนะท้ายตัวเชิง คือพยัญชนะที่มีฐาน เช่น ญ พบการใช้ ฤ พบการใช้เครื่องหมายตีนครุ เครื่องหมายวงเล็บปีกกา พบการใช้ไม้ยมก เครื่องหมายฟองมัน ตาไก่ โคมูตร ด้านการพรรณนาความ ในสมุดภาพไตรภูมิพระร่วง (สมัยธนบุรี) จะปรากฏการพรรณนาโดยใช้ความเปรียบ การพรรณนาภาพอย่างละเอียดเพื่อให้เห็นภาพได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น พรรณนาโดยการใช้คำ การพรรณนาธรรมชาติหรือฉากที่ปรากฏในท้องเรื่อง คือ นรก และเมืองมหานคร การพรรณนาตัวละครหรือบุคคล ได้แก่ การพรรณนาสัตว์ที่อยู่ในนรก และในป่า

การศึกษาเชิงวิเคราะห์เอกสารต้นฉบับ ตำรายาแพทย์แผนไทยวัดวังจิก ตำบลวังจิก อำเภอโพธิ์ประทับช้าง จังหวัดพิจิตร

2025-05-14T13:46:49+07:00

การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงปริมาณมุ่งศึกษาสารัตถะและความถี่ของเภสัชวัตถุที่ปรากฏในตำรายาแพทย์แผนไทยวัดวังจิก ตำบลวังจิก อำเภอโพธิ์ประทับช้าง จังหวัดพิจิตร เอกสารจากสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม เลขที่ พส.ข. 0303 ผลการศึกษาพบว่า มีตำรับยาที่ใช้ในการรักษาโรคต่าง ๆ ทั้งหมด 404 ตำรับ แบ่งออกเป็น 11 ประเภท โดยพบตำรับยาที่ใช้ในการรักษาโรคเกี่ยวกับเด็กมากที่สุด จำนวน 169 ตำรับ ด้านความถี่ของเภสัชวัตถุ พบพืชวัตถุทั้งหมด 455 ชนิด โดยพบการใช้ขมิ้นอ้อยและพริกไทยมากที่สุด จำนวนชนิดละ 90 ครั้ง พบสัตว์วัตถุทั้งหมด 45 ชนิด โดยพบการใช้งูเหลือมมากที่สุด จำนวน 38 ครั้ง (ส่วนใหญ่ใช้ดีของงูเหลือม) พบธาตุวัตถุทั้งหมด 21 ชนิด โดยพบการใช้น้ำประสานทองสะตุมากที่สุด จำนวน 40 ครั้ง พบน้ำกระสายยาทั้งหมด 70 ชนิด โดยพบการใช้สุรามากที่สุด จำนวน 103 ครั้ง การวิจัยครั้งนี้จะเป็นฐานข้อมูลทางการแพทย์แผนไทยสำคัญของจังหวัดพิจิตรต่อไป

กลวิธีการแปลสามมิติของคัมภีร์จีนโบราณ: การวิเคราะห์วาทกรรมพหุรูปแบบในหนังสือการ์ตูน “เหลาจื่อสอนว่า” ฉบับภาษาจีนและภาษาไทย

2025-04-25T16:14:20+07:00

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์กลวิธีการแปลของหนังสือการ์ตูน “เหลาจื่อสอนว่า” ฉบับภาษาจีนและภาษาไทย โดยอาศัยแนวคิดทฤษฎีกลวิธีการแปลสามมิติ (Triadic division of translation) ของโรมัน จาค็อบสัน (Jakobson, 1971; 2000) ผลการศึกษาพบว่า มีการใช้กลวิธี 3 ประเภทหลัก แต่ละกลวิธีประกอบด้วยการใช้กลยุทธ์ 3 ประการย่อย ดังนี้ 1) การแปลภายในภาษาเดียวกัน ได้แก่ 1a) กลยุทธ์การอธิบายข้อมูลเพิ่มเติม 1b) กลยุทธ์การเล่าเรื่อง 1c) กลยุทธ์การสรุปคติสอนใจ 2) การแปลระหว่างสัญญะ ได้แก่ 2a) กลยุทธ์การใช้สัมพันธบทระหว่างภาษาและภาพ 2b) กลยุทธ์การสื่อเกินความจริง 2c) กลยุทธ์การใช้ภาพแทนตัวอักษร 3) การแปลระหว่างภาษา ได้แก่ 3a) กลยุทธ์การแปลแบบทำให้กลมกลืน 3b) กลยุทธ์การแปลแบบรักษาความแปลกต่าง และ 3c) กลยุทธ์การแปลแบบทำให้เสมอกัน เส้นทางการแปลและการสื่อสารในวาทกรรมสื่อพหุรูปแบบที่เป็นหนังสือการ์ตูน “เหลาจื่อสอนว่า” ฉบับภาษาจีนและภาษาไทยประกอบด้วยกระบวนการที่เชื่อมโยงกันอย่างใกล้ชิด 3 กระบวนการ ดังนี้ การแปลภายในภาษาเดียวกัน (จากภาษาจีนโบราณเป็นภาษาจีนปัจจุบัน) การแปลระหว่างภาษา (จากภาษาจีนเป็นภาษาไทย) และการแปลระหว่างสัญญะ (จากข้อความภาษาเป็นการ์ตูน) อย่างไรก็ตาม หนังสือการ์ตูนเรื่อง “เหลาจื่อสอนว่า” ฉบับภาษาจีนที่ประพันธ์โดยไช่จื้อจง และฉบับภาษาไทยที่แปลโดยทองแถม นาถจำนงได้อาศัยวาทกรรมสื่อพหุรูปแบบในการนำเสนอแนวคิดทางสำนักปรัชญาเต๋า ช่วยส่งเสริมการแลกเปลี่ยนข้ามวัฒนธรรมระหว่างประเทศไทยและจีน