การศึกษาเชิงวิเคราะห์เอกสารต้นฉบับ ตำรายาแพทย์แผนไทยวัดวังจิก ตำบลวังจิก อำเภอโพธิ์ประทับช้าง จังหวัดพิจิตร
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงปริมาณมุ่งศึกษาสารัตถะและความถี่ของเภสัชวัตถุที่ปรากฏในตำรายาแพทย์แผนไทยวัดวังจิก ตำบลวังจิก อำเภอโพธิ์ประทับช้าง จังหวัดพิจิตร เอกสารจากสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม เลขที่ พส.ข. 0303 ผลการศึกษาพบว่า มีตำรับยาที่ใช้ในการรักษาโรคต่าง ๆ ทั้งหมด 404 ตำรับ แบ่งออกเป็น 11 ประเภท โดยพบตำรับยาที่ใช้ในการรักษาโรคเกี่ยวกับเด็กมากที่สุด จำนวน 169 ตำรับ ด้านความถี่ของเภสัชวัตถุ พบพืชวัตถุทั้งหมด 455 ชนิด โดยพบการใช้ขมิ้นอ้อยและพริกไทยมากที่สุด จำนวนชนิดละ 90 ครั้ง พบสัตว์วัตถุทั้งหมด 45 ชนิด โดยพบการใช้งูเหลือมมากที่สุด จำนวน 38 ครั้ง (ส่วนใหญ่ใช้ดีของงูเหลือม) พบธาตุวัตถุทั้งหมด 21 ชนิด โดยพบการใช้น้ำประสานทองสะตุมากที่สุด จำนวน 40 ครั้ง พบน้ำกระสายยาทั้งหมด 70 ชนิด โดยพบการใช้สุรามากที่สุด จำนวน 103 ครั้ง การวิจัยครั้งนี้จะเป็นฐานข้อมูลทางการแพทย์แผนไทยสำคัญของจังหวัดพิจิตรต่อไป
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
ภาษาไทย
กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกและราชบัณฑิตยสถาน. (2553). พจนานุกรมศัพท์แพทย์และเภสัชกรรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ.
กระทรวงศึกษาธิการ. (2542). แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ : ภูมิปัญญาทางการแพทย์และมรดกทางวรรณกรรมของชาติ. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.
คุณช่วย ปิยวิทย์. (2532). ภาษาและคติความเชื่อในตำรายาพื้นบ้านจากวัดบิง ตำบลโชคชัย อำเภอโชคชัยจังหวัดนครราชสีมา. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาศิลปศาสตร์). มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ชยันต์ พิเชียรสุนทร แม้นมาส ชวลิต และวิเชียร จีรวงส์. (2544). คำอธิบายตำราพระโอสถพระนารายณ์ ฉบับเฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษามหาราชา 5 ธันวาคม 2542. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: อมรินทร์และมูลนิธิภูมิปัญญา.
ชินพัฒน์ เฉลิมรัมย์ และสุทธิรา เซดลัค. (2563). “การศึกษาองค์ความรู้ของตำรับยาสมุนไพรรักษาโรคผิวหนังอักเสบที่บันทึกในเอกสารใบลานอีสาน.” วารสารวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 48, 3: 350-363.
ชุติวรรณ ไชยชนะ และคณะ. (2563). “การศึกษาเปรียบเทียบตามหลักเภสัช 4 ของสมุนไพรธาตุดินในตำราโรคนิทาน ฉบับพระยาธิบดี (กล่อม) กับคัมภีร์โรคนิทาน ในตำราเวชศาสตร์ฉบับหลวงรัชกาลที่ 5.” ดำรงวิชาการ 19, 1: 171–193.
ตำรายาวัดวังจิก/0303. เอกสารจากสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม.
ทิพย์วารี สงนอก. (2564). “ภาษาและภูมิปัญญาท้องถิ่นเกี่ยวกับตำรายาพื้นบ้าน.” ใน รายงานการประชุมวิชาการระดับชาติและนานาชาติ ราชภัฏวิจัยครั้งที่ 4 วันที่ 7 มกราคม 2564, 759-767. บุรีรัมย์: มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์.
นิจศิริ เรืองรังษี และคณะ. (2553). รายงานการวิจัยเรื่อง ตำรายาในศิลาจารึกวัดโพธิ์: สังคายนา รวบรวมและอธิบายความหมาย. กรุงเทพฯ: กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก.
บุญศรี เลิศวิริยจิตต์. (2554). คลังภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านกับสมุนไพรชุมชนภาคอีสาน. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา.
ประทีป ชุมพล. (2542). “บทนำคัมภีร์ธาตุบรรจบ.” ใน แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ : ภูมิปัญญาทางการแพทย์และมรดกทางวรรณกรรมของชาติ, 639-659. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.
ประทีป ชุมพล. (2542). “บทนำคัมภีร์ธาตุวิภังค์.” ใน แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ : ภูมิปัญญาทางการแพทย์และมรดกทางวรรณกรรมของชาติ, 311-350. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.
ประทีป ชุมพล. (2542). “บทนำคัมภีร์ปฐมจินดา.” ใน แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ : ภูมิปัญญาทางการแพทย์และมรดกทางวรรณกรรมของชาติ, 83-310. กรุงเทพฯ: กระทรวงศึกษาธิการ.
ปาลิตา ทองเพล และคณะ. (2565). “การศึกษาเชิงวิเคราะห์เอกสารต้นฉบับตำรายาแพทย์แผนไทยวัดจูงนาง ตำบลท่าทอง อำเภอเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก.” วารสารภาษาและวรรณคดีไทย 39, 2: 85-132.
ผ่องพิมล ดาศรี และคณะ. (2563). “การปริวรรตและวิเคราะห์เครื่องยาสมุนไพรในคัมภีร์สรรพลักษณะ สรรพคุณ แลมหาพิกัด และจำแนกตามเภสัชวัตถุในเภสัชกรรมแผนไทย.” Siriraj Medical Bulletin 13, 1: 2-10.
ภัครพล แสงเงิน. (2567ก). ตำรายาแพทย์แผนไทยจังหวัดพิษณุโลก : การศึกษาต้นฉบับตัวเขียนและสารัตถะ. (วิทยานิพนธ์ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาจารึกภาษาไทยและภาษาตะวันออก). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ภัครพล แสงเงิน. (2567ข). รายงานการวิจัยเรื่อง การศึกษาเชิงวิเคราะห์ตำรับยาพอกจากตำรายาแพทย์แผนไทยของจังหวัดพิษณุโลก. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม.
ภารดี มหาขันธ์. (2533). รายงานการวิจัยเรื่อง การศึกษาและรวบรวมตำรายาพื้นบ้านชลบุรี. กรุงเทพฯ: กองวิจัยและวางแผน สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ.
ลัดดาวัลย์ ครูปัญญามาตย์ (บรรณาธิการ). (2547). ตำราเภสัชกรรมไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: มูลนิธิฟื้นฟูส่งเสริมการแพทย์แผนไทยเดิม.
ศรินทร์รัตน์ จิตจำ สิริรัตน์ เลาหประภานนท์ และวสันต์ หะยียะห์ยา. (2563). รายงานการวิจัยเรื่อง การศึกษาภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านด้านการรักษาโรคหอบหืด. สงขลา: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย.
สุนทรี จีนธรรม ปัณณ์รภัส ถกลภักดี และจีรภัทร์ อัฐฐิศิลป์เวท. (2558). “การศึกษาความหลากหลายของพรรณพืชสมุนไพรและภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยใช้กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านดงบัง ตำบลดงขี้เหล็ก อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี.” วารสารวิจัยสหวิทยาการไทย 10, 3: 1-8.
อภิรดา เอี่ยมอ่ำ และคณะ. (2561). “การศึกษาวิเคราะห์สมุนไพรในคัมภีร์พรหมปโรหิต.” ดำรงวิชาการ 17, 2: 137-162.
ภาษาต่างประเทศ
Batiha, G. E. et al. (2020). “Biological Properties, Bioactive Constituents, and Pharmacokinetics of Some Capsicum spp. and Capsaicinoids.” Int J Mol Sci 21, 15.
Haniadka, R. et al. (2013). “A review of the gastroprotective effects of ginger (Zingiber officinale Roscoe).” Food Funct 4, 6: 845-855.
Mao. Q. Q. et al. (2019). “Bioactive Compounds and Bioactivities of Ginger (Zingiber officinale Roscoe).” Foods 8, 6.
Sharma, A. D. et al. (2022). “Comparative phytochemistry, antioxidant, antidiabetic, and anti-inflammatory activities of traditionally used Ocimum basilicum L. Ocimum gratissimum L., and Ocimum tenuiflorum L.” BioTechnologia (Pozn) 103, 2: 131-142.
Yuandani. Et al. (2021). “Immunomodulatory Effects and Mechanisms of Curcuma Species and Their Bioactive Compounds: A Review.” Front Pharmacol 12, 643119.