กรุงเทพฯ กับพหุความทันสมัย: ประวัติศาสตร์เชิงวัตถุว่าด้วยโครงสร้างพื้นฐานด้านการเดินทางของเมืองกรุงเทพฯ
คำสำคัญ:
กรุงเทพมหานคร, โครงสร้างพื้นฐานด้านการเดินทาง, ประวัติศาสตร์เชิงวัตถุ, ความเป็นสมัยใหม่, การพัฒนาเมืองบทคัดย่อ
บทความนี้สนทนากับแนวคิดกลุ่มหลังอาณานิคมผ่านการสำรวจพัฒนาการของกรุงเทพมหานครในมิติประวัติศาสตร์เชิงวัตถุของเมืองที่สัมพันธ์กับโครงสร้างพื้นฐานในการสัญจรและความเป็นสมัยใหม่ บทความเสนอว่า การมาถึงของความเป็นสมัยใหม่จากโลกตะวันตกในรูปของการพัฒนาเมือง นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงโลกทางวัตถุอันสัมพันธ์กับวิถีชีวิตในการเดินทางของผู้คนในเมืองผ่านการพัฒนาพื้นที่ทับซ้อน ทว่าในการพิจารณาความเป็นสมัยใหม่ที่เดินทางมาถึงนี้ ผู้เขียนเห็นว่ามีความจำเป็นต้องพิจารณาความเป็นสมัยใหม่ในระดับที่ซับซ้อนลงไปอีกว่า ความเป็นสมัยใหม่มีรูปร่างหน้าตาที่หลากหลายและแตกต่างกันตามแต่ยุคสมัยและบริบททางประวัติศาสตร์ การพิจารณาว่ากรุงเทพมหานครในปัจจุบันเป็นผลมาจากความเป็นสมัยใหม่แบบตะวันตกที่ได้รับมา มีหลายหน้า หลายชั้น ทับซ้อนกันไม่สนิท และมีคุณลักษณะขัดแย้งกันเอง อาจช่วยถอดบทเรียนเกี่ยวกับทิศทางในการพัฒนาเมืองแห่งนี้ได้ต่อไป
References
เอกสารอ้างอิง (References)
ภาษาไทย
กรรณิการ์ สุธีรัตนาภิรมย์. (2559). ก่อร่างสร้างเมืองจากชุมชนบางกอกสู่กรุงรัตนโกสินทร์: ข้อมูลใหม่จากหลักฐานทางโบราณคดี. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
คณะกรรมาธิการคมนาคมของวุฒิสภา. (2541). รายงานการพิจารณาศึกษาเรื่องการพัฒนาระบบขนส่งสาธารณะ. กองกรรมาธิการ สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา.
ชาตรี ประกิตนนทการ. (2550). การเมืองและสังคมในศิลปสถาปัตยกรรม. มติชน.
ณัฐวุฒิ ปรียวนิตย์. (2560). เศรษฐกิจการเมืองของการตัดถนนในพระนคร. คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ธงชัย วินิจจะกูล. (2556). กำเนิดสยามจากแผนที่: ประวัติศาสตร์ภูมิกายาของชาติ. อ่าน.
นระ คมนามูล. (2547). ระบบขนส่งสาธารณะในกรุงเทพมหานคร. สถาบันวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย.
ปานปั้น รองหานาม. (2558). “วิวัฒนาการการผังเมืองของประเทศไทย” หน้าจั่ว: ว่าด้วยสถาปัตยกรรม การออกแบบ และสภาพแวดล้อม, 12(1), 250-271.
รพีพัฒน์ อิงคสิทธิ์. (2559). กรุงเทพฯ: ขนส่งทำมือ. อาฟเตอร์เวิร์ด.
ศรีศักร วัลลิโภดม. (2560). “สังคมลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา: พัฒนาการและการเปลี่ยนแปลง”. ใน ลุ่มเจ้าพระยา: รากเหง้าแห่งสยามประเทศ, วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (บรรณาธิการ). มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์.
ศูนย์บริการวิชาการแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (2550). โครงการเสริมสมรรถนะการวิเคราะห์วางแผนพื้นที่และประสานเชื่อมโยงการจัดการเชิงพื้นที่ทุกระดับ. สำนักงานคณะกรรมการการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2555). กรุงเทพฯ มาจากไหน. เรือนแก้วการพิมพ์.
หน่วยวิเคราะห์ทางวิศวกรรม. (2518). ระบบการขนส่งสาธารณะที่เหมาะสมสำหรับกรุงเทพมหานครในอนาคต. กองวิชาการและวางแผน การทางพิเศษแห่งประเทศไทย.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ . 2437ก. ร.5 ยธ. 9/3 “ราษฎรตำบลตรอกเต๊าเขียนกราบบังคมทูลรัชกาลที่ 5 ว่าเจ้าพนักงานวัดตัดถนนไม่ยุติธรรม” (มีนาคม ร.ศ. 112).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ . 2437ข. ร.5 ยธ. 9/3 “จดหมายเหตุเรื่องที่ถูกตัดทำถนน รายงานประชุมเสนาบดีที่มุขกระสันพระที่นั่งวิมานรัตยา” (มีนาคม ร.ศ. 112).
เอกสารอ้างอิง (References)
ภาษาไทย
กรรณิการ์ สุธีรัตนาภิรมย์. (2559). ก่อร่างสร้างเมืองจากชุมชนบางกอกสู่กรุงรัตนโกสินทร์: ข้อมูล
ใหม่จากหลักฐานทางโบราณคดี. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
คณะกรรมาธิการคมนาคมของวุฒิสภา. (2541). รายงานการพิจารณาศึกษาเรื่องการพัฒนาระบบ
ขนส่งสาธารณะ. กองกรรมาธิการ สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา.
ชาตรี ประกิตนนทการ. (2550). การเมืองและสังคมในศิลปสถาปัตยกรรม. มติชน.
ณัฐวุฒิ ปรียวนิตย์. (2560). เศรษฐกิจการเมืองของการตัดถนนในพระนคร. คณะสถาปัตย
กรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ธงชัย วินิจจะกูล. (2556). กำเนิดสยามจากแผนที่: ประวัติศาสตร์ภูมิกายาของชาติ. อ่าน.
นระ คมนามูล. (2547). ระบบขนส่งสาธารณะในกรุงเทพมหานคร. สถาบันวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีแห่งประเทศไทย.
ปานปั้น รองหานาม. (2558). “วิวัฒนาการการผังเมืองของประเทศไทย” หน้าจั่ว: ว่าด้วย
สถาปัตยกรรม การออกแบบ และสภาพแวดล้อม, 12(1), 250-271.
รพีพัฒน์ อิงคสิทธิ์. (2559). กรุงเทพฯ: ขนส่งทำมือ. อาฟเตอร์เวิร์ด.
ศรีศักร วัลลิโภดม. (2560). “สังคมลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา: พัฒนาการและการเปลี่ยนแปลง”. ใน
ลุ่มเจ้าพระยา: รากเหง้าแห่งสยามประเทศ, วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (บรรณาธิการ). มูลนิธิ
เล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์.
ศูนย์บริการวิชาการแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (2550). โครงการเสริมสมรรถนะการวิเคราะห์
วางแผนพื้นที่และประสานเชื่อมโยงการจัดการเชิงพื้นที่ทุกระดับ. สำนักงานคณะกรรมการ
การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2555). กรุงเทพฯ มาจากไหน. เรือนแก้วการพิมพ์.
หน่วยวิเคราะห์ทางวิศวกรรม. (2518). ระบบการขนส่งสาธารณะที่เหมาะสมสำหรับ
กรุงเทพมหานครในอนาคต. กองวิชาการและวางแผน การทางพิเศษแห่งประเทศไทย.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ . 2437ก. ร.5 ยธ. 9/3 “ราษฎรตำบลตรอกเต๊าเขียนกราบบังคมทูลรัชกาล
ที่ 5 ว่าเจ้าพนักงานวัดตัดถนนไม่ยุติธรรม” (มีนาคม ร.ศ. 112).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ . 2437ข. ร.5 ยธ. 9/3 “จดหมายเหตุเรื่องที่ถูกตัดทำถนน รายงานประชุม
เสนาบดีที่มุขกระสันพระที่นั่งวิมานรัตยา” (มีนาคม ร.ศ. 112).
Arnason, J. P. (2002). The Multiplication of Modernity. In Identity, Culture and Globalization, Eliezer Ben Rafael, and Yitzak Sternberg (eds.), pp.131-154. Brill.
Askew, M. (2002). Bangkok: Place Practice and Representation. Routledge.
Chakrabarty, D. (2008). Provincializing Europe: Postcolonial Thought and Historical Difference. Princeton University Press.
Eisenstadt, S. N. (2005). Multiple Modernities. In Multiple Modernities, Shmuel Noah Eisenstadt (ed.). Transaction Books.
Fourie, E. (2012). A Future for the Theory of Multiple Modernity: Insights from the New Modernization Theory. Social Science Information, 51(1), 52-69.
Gluck, C. (2009). Words in Motion. In Words in Motion, Carol Gluck, and Anna Lowenhaupt Tsing (eds.), pp.3-10. Princeton University Press.
Harvey, P., and Knox, H. (2015). The Enchantment of Infrastructure. In Road and Anthropology: Ethnography, Infrastructures, (Im)mobility, Dimitris Dalakoglou, and Penny Harvey (eds.). Routledge.
Larkin, B. (2013). Politics and Poetics of Infrastructure. Annual Review of Anthropology, 42(1), 327-470.
Solderstrom, O. (2013). What Traveling Urban Types Do: Postcolonial Modernization in Two Globalizing Cities. In Critical Mobilities, Ola Solderstrom (ed.), pp. 1-16. Routledge.
Sopranzetti, C. (2018). Owners of the Map: Motorcycle Taxi Drivers, Mobility, and Politics in Bangkok. University of California Press.
The National Archives of United Kingdom. (1855). Treaty of Friendship and Commerce between Great Britain and Siam. Reference: FO 94/492.
Tsing, A. L. (2009). Worlds in Motion. In Words in Motion, Carol Gluck, and Anna Lowenhaupt Tsing (eds.). Princeton University Press.
Van Roy, E. (2017). Siamese Melting Pot: Ethnic Minorities in the Making of Bangkok.Silkworm Books.
Wagner, P. (2010) Multiple Trajectories of Modernity: Why Social Theory Needs Historical Sociology. Thesis Eleven, 100(1), 53-60.
