การวิเคราะห์นโยบายการรับจำนำข้าวของรัฐบาลยิ่งลักษณ์ ชินวัตร พ.ศ. 2554-2557

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษานโยบายการรับจำนำข้าวในสมัยรัฐบาลยิ่งลักษณ์  ชินวัตร ช่วงปี พ.ศ. 2554-2557  (2) ศึกษาการนำนโยบายการรับจำนำข้าวไปปฏิบัติของรัฐบาลยิ่งลักษณ์ ชินวัตร พ.ศ.2554-2557  (3) ศึกษาและวิเคราะห์ความล้มเหลวของนโยบายการรับจำนำข้าวของรัฐบาลยิ่งลักษณ์  ชินวัตร พ.ศ.2554-2557  โดยใช้วิธีการศึกษาจากเอกสารและการวิเคราะห์เนื้อหาจากเอกสารเหล่านั้น

ผลการวิจัยครั้งนี้มีข้อค้นพบโดยสรุปดังนี้  (1) นโยบายการรับจำนำข้าวถูกกำหนดขึ้นมา โดยผู้บริหารของพรรคเพื่อไทย ตามนโยบาย แบบประชานิยมที่ใช้ในการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งทั่วไป เมื่อวันที่ 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 โดยรัฐบาลรับซื้อข้าวเปลือกจากเกษตรกรโดยตรงในราคาที่สูงกว่าตลาด   ซึ่งในการกำหนดนโยบายการรับจำนำข้าวและกระบวนการนำนโยบายไปปฏิบัติมีความชัดเจนและมีการมอบหมายตามระดับนโยบาย จากคณะกรรมการนโยบายข้าวแห่งชาติลงไปถึงระดับผู้ปฏิบัติ (2) การนำนโยบายการรับจำนำข้าวของรัฐบาลยิ่งลักษณ์ ชินวัตรไปปฏิบัติ มีปัญหาด้านการบริหารจัดการนับตั้งแต่หน่วยงานที่รับผิดชอบได้แก่ คณะกรรมการนโยบายข้าวแห่งชาติ กระทรวงพาณิชย์ กระทรวง เกษตรและสหกรณ์ และกระทรวงมหาดไทย ที่บกพร่องหลายประการ เช่น การไม่จัดทำบัญชี การขายข้าวโดยระบบพรรคพวกและการทุจริตในการขายข้าว เป็นต้น  (3) ความผิดพลาดด้านนโยบาย คือความผิดพลาดในการตั้งราคารับจำนำไว้สูงกว่าราคาตลาดโลก และการเก็งกำไรราคาตลาดโลกทำให้การส่งออกลดลง การจำนำทุกเม็ดโดยไม่จำกัดงบประมาณและการเก็งกำไรจากราคาข้าวโดยการผูกขาดตลาดข้าวส่งออก ส่วนความบกพร่องในระดับการบริหารจัดการ ได้แก่ การเจตนาไม่สั่งการให้หน่วยงานรัฐจัดทำบัญชีการซื้อขายและการรับมอบและจำหน่ายข้าวจากโกดังกลาง ทำให้เกิดการทุจริตในทุกระดับ การปกปิดตลอดจนการเจตนาปิดบังข้อมูลและให้ข้อมูลเท็จ

ยิ่งไปกว่านั้น  นโยบายการรับจำนำข้าวของรัฐบาลยิ่งลักษณ์  ชินวัตร  ยังส่งผลกระทบต่อ เศรษฐกิจและสังคม ทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อชาวนา ที่พบคือการฆ่าตัวขายของชาวนา ซึ่งเกิดจากความตึงเครียดจากภาระหนี้สิน  และความล่าช้าในการจ่ายเงินค่าจำนำข้าวให้กับชาวนาเป็นจำนวนหลายราย