การวิเคราะห์ศักยภาพความชื้นดินหลังการเก็บเกี่ยวข้าวนาน้ำฝน ด้วยการประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพความชื้นดินหลังเก็บเกี่ยวข้าวนาน้ำฝนในพื้นที่รับน้ำห้วยใหญ่ จังหวัดขอนแก่น โดยวิเคราะห์จาก 3 ปัจจัยเชิงพื้นที่ ได้แก่ ดัชนีความชื้นที่สัมพันธ์กับสภาพภูมิประเทศ คุณลักษณะเนื้อดิน และการระบายน้ำ ด้วยวิธีการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศทางภูมิศาสตร์และการวิเคราะห์ทางสถิติ ผลการวิเคราะห์จำแนกเป็น 4 ระดับ ได้แก่ ระดับความเหมาะสมมาก ปานกลาง เล็กน้อย และไม่เหมาะสม  ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ส่วนใหญ่กว่าร้อยละ 46.73 มีศักยภาพความชื้นดินระดับไม่เหมาะสมต่อการนำไปใช้ในการปลูกพืชหลังการเก็บเกี่ยวข้าว เนื่องจากพื้นที่มีความลาดชัน ลักษณะเนื้อดินส่วนใหญ่เป็นเนื้อดินร่วนปนทราย บางพื้นที่เป็นดินทราย และมีคุณสมบัติการระบายน้ำดีมาก รองลงมาร้อยละ 19.07 มีศักยภาพความชื้นดินในระดับเหมาะสมมาก อยู่บริเวณที่ลุ่ม มีน้ำขัง และดินมีคุณสมบัติการระบายน้ำเลวถึงค่อนข้างเลว ร้อยละ 18.96 มีศักยภาพความชื้นดินในระดับปานกลาง ร้อยละ 9.25 มีศักยภาพความชื้นดินในระดับเล็กน้อย และพื้นที่ไม่ถูกจำแนกคิดเป็นร้อยละ 5.98 ของพื้นที่ทั้งหมด จึงเห็นได้ว่าค่าความชื้นดินจะลดลงขึ้นอยู่กับระดับความเหมาะสมของศักยภาพดินและฤดูกาล โดยเฉพาะในช่วงเดือนธันวาคมถึงมกราคม จะเป็นช่วงเดือนที่เหมาะสมที่สุดต่อการปลูกพืชอายุสั้นหลังการเก็บเกี่ยวข้าว ดังนั้น ในการส่งเสริมเกษตรกรให้ปลูกพืชอายุสั้น หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องจึงจำเป็นต้องมีฐานข้อมูลศักยภาพการเพาะปลูกเชิงพื้นที่ สำหรับการนำไปใช้ประกอบการตัดสินใจต่อการวางแผนพัฒนาพื้นที่ รวมถึงการนำองค์ความรู้ไปถ่ายทอดสู่ชุมชน เพื่อส่งเสริมให้เกษตรกรสามารถสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจได้เพิ่มมากขึ้น